Pauza (myślnik), półpauza i dywiz (łącznik) – jak je poprawnie stosować?
Półpauzy, pauzy (myślniki) oraz dywizy (łączniki) wbrew pozorom większości początkujących literatów wcale nie są synonimami jednego znaku interpunkcyjnego, tym bardziej nie pełnią tej samej roli — to przekonanie prowadzi do popełniania wielu błędów, których warto unikać, zwłaszcza, gdy planujemy wysłać tekst do wydawnictwa.
Myślnik (—), półpauza (–) czy dywiz (-)?
Dywiz (łącznik):
Jest najkrótszym znakiem interpunkcyjnym z wyżej wymienionych (-). Jak wskazuje jego nazwa, jest stosowany do różnych łączeń, przykładowo:
- biało-czerwony
- Kraków-Gdańsk
- kogel-mogel
Co istotne, nigdy nie umieszczamy spacji wokoło dywizu.
Półpauza:
Jest znakiem (–) o połowę krótszym od myślnika (—) i dłuższym od dywizu (-). Co ciekawe, to stosunkowo młody znak interpunkcyjny, gdyż nie był stosowany do lat siedemdziesiątych XX wieku; został zaczerpnięty z literatury anglosaskiej. Obecnie wydawnictwa coraz częściej w druku używają go jako zamiennika myślników — przyczyną jest chęć zwężenia składu, zwłaszcza w przypadku wąskich kolumn tekstu, w których myślniki nie wyglądają estetycznie. Można więc go uznać za znak w pewien sposób uniwersalny, ale nawet w przypadkach zastępowania nimi myślników, półpauzy z reguły nie rozpoczynają dialogów.
Jako znak interpunkcyjny, jest stosowany między innymi w zapisywaniu przedziałów, np.:
- s. 298–312.
Do zapisywania przedziałów możemy użyć również dywizu.
Jak go użyć? Klawisz Ctrl + – lub kombinacja Alt+0150 w systemie Windows.
Pauza (myślnik):
Myślnik wizualnie jest „najdłuższym” znakiem interpunkcyjnym (—), w prozie początkujących bywa bardzo często nieprawidłowo zastępowany dywizem, natomiast, jak już wspomniano, w druku można go zastąpić półpauzą (–) — jest to praktyka często stosowana przez wydawnictwa.
Myślnik może pełnić różnorakie funkcje — należy do nich nie tylko wspomniane wcześniej rozpoczynanie dialogu (ABC pisania: Nasze postaci rozmawiają! Kwestia poprawnego zapisu dialogów) — zdecydowanie jednak nie należy go stosować wewnątrz wyrazów.
Może być stosowany do:
- zaznaczania wtrąceń lub zawieszenia wypowiedzi:
Na każdym kroku — na podłodze, na krzesłach, na stołach, na biurku —rozsypane kartki, świstki, notatki zapisane w pośpiechu i tak bezładnie, że sam muszę teraz zastanawiać się, skąd wynotowałem zdanie — będzie was zwodził i obiecywał, ale nie dajcie się oszukać — (kto to powiedział? Kiedy i do kogo?)
Ryszard Kapuściński, Szachinszach, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 2007
Ten człowiek stał zaraz za mną — widziałem go kątem oka — a jednak w lustrze nie było jego odbicia!
Bram Stoker, Drakula, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2008
- nałożenia nacisku na człon zdania:
Teraz to już nie jest tematem zakazanym. Przedtem — tak.
Ryszard Kapuściński, Szachinszach, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 2007
- oddzielenia wyrażenia, które zostało opisane w poprzedniej części zdania:
Dziadek i morderca wyglądają na zmęczonych i jest to zrozumiałe: od kilku dni wędrują z Qom do miejsca publicznej kaźni — do Teheranu.
Ryszard Kapuściński, Szachinszach, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 2007
- wprowadzania uwag, wtrąceń w cytaty:
Przed kilkoma godzinami — informuje spiker — pluton egzekucyjny misji islamskiej wykonał na nich wyrok trybunału.
Ryszard Kapuściński, Szachinszach, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 2007
- do odznaczania wyliczeń, punktów list.
Jak go użyć? Klawisze Ctrl + Alt + – lub kombinacja Alt+0151 w systemie Windows.