Pauza (myślnik), półpauza i dywiz (łącznik) – jak je poprawnie stosować?

Jak rozróżniać tak podobne do siebie znaki interpunkcyjne, który wybrać? Myślnik, półpauza czy dywiz? 

Półpauzy, pauzy (myślniki) oraz dywizy (łączniki) wbrew pozorom większości początkujących literatów wcale nie są synonimami jednego znaku interpunkcyjnego, tym bardziej nie pełnią tej samej roli — to przekonanie prowadzi do popełniania wielu błędów, których warto unikać, zwłaszcza, gdy planujemy wysłać tekst do wydawnictwa.

 

Myślnik (—), półpauza (–) czy dywiz (-)?

Dywiz (łącznik):

Jest najkrótszym znakiem interpunkcyjnym z wyżej wymienionych (-). Jak wskazuje jego nazwa, jest stosowany do różnych łączeń, przykładowo:

 

  • biało-czerwony
  • Kraków-Gdańsk
  • kogel-mogel 

 

Co istotne, nigdy nie umieszczamy spacji wokoło dywizu.

Jak go użyć?  Klawisz -. 

 

Półpauza:

Jest znakiem (–) o połowę krótszym od myślnika (—) i dłuższym od dywizu (-). Co ciekawe, to stosunkowo młody znak interpunkcyjny, gdyż nie był stosowany do lat siedemdziesiątych XX wieku; został zaczerpnięty z literatury anglosaskiej. Obecnie wydawnictwa coraz częściej w druku używają go jako zamiennika myślników — przyczyną jest chęć zwężenia składu, zwłaszcza w przypadku wąskich kolumn tekstu, w których myślniki nie wyglądają estetycznie. Można więc go uznać za znak w pewien sposób uniwersalny, ale nawet w przypadkach zastępowania nimi myślników, półpauzy z reguły nie rozpoczynają dialogów.

Jako znak interpunkcyjny, jest stosowany między innymi w zapisywaniu przedziałów, np.:

 

  • s. 298–312.

 

Do zapisywania przedziałów możemy użyć również dywizu.

Jak go użyć? Klawisz Ctrl + – lub kombinacja Alt+0150 w systemie Windows.

 

Pauza (myślnik):

Myślnik wizualnie jest „najdłuższym” znakiem interpunkcyjnym (—), w prozie początkujących bywa bardzo często nieprawidłowo zastępowany dywizem,  natomiast, jak już wspomniano, w druku można go zastąpić półpauzą (–) — jest to praktyka często stosowana przez wydawnictwa.

Myślnik może pełnić różnorakie funkcje — należy do nich nie tylko wspomniane wcześniej rozpoczynanie dialogu (ABC pisania: Nasze postaci rozmawiają! Kwestia poprawnego zapisu dialogów) — zdecydowanie jednak nie należy go stosować wewnątrz wyrazów.

Może być stosowany do:

  • zaznaczania wtrąceń lub zawieszenia wypowiedzi:

 

Na każdym kroku — na podłodze, na krzesłach, na stołach, na biurku —rozsypane kartki, świstki, notatki zapisane w pośpiechu i tak bezładnie, że sam muszę teraz zastanawiać się, skąd wynotowałem zdanie — będzie was zwodził i obiecywał, ale nie dajcie się oszukać — (kto to powiedział? Kiedy i do kogo?)

Ryszard Kapuściński, Szachinszach, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 2007

 

Ten człowiek stał zaraz za mną — widziałem go kątem oka — a jednak w lustrze nie było jego odbicia!

Bram Stoker, Drakula, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2008

  • nałożenia nacisku na człon zdania:

 Teraz to już nie jest tematem zakazanym. Przedtem — tak.

Ryszard Kapuściński, Szachinszach, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 2007

 

  • oddzielenia wyrażenia, które zostało opisane w poprzedniej części zdania: 

Dziadek i morderca wyglądają na zmęczonych i jest to zrozumiałe: od kilku dni wędrują z Qom do miejsca publicznej kaźni — do Teheranu. 

Ryszard Kapuściński, Szachinszach, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 2007

  • wprowadzania uwag, wtrąceń w cytaty:

 

Przed kilkoma godzinami — informuje spiker — pluton egzekucyjny misji islamskiej wykonał na nich wyrok trybunału.

Ryszard Kapuściński, Szachinszach, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 2007

  • do odznaczania wyliczeń, punktów list.

 

Jak go użyć? Klawisze Ctrl + Alt + – lub kombinacja Alt+0151 w systemie Windows.